Moose Färg Zweedse houtverf bouwt verder op een eeuwenoude traditie
Lezing bij uw vereniging of genootschap? Mail: [email protected]
Van natuurverf, slamfärg en aardpigmenten
Tot niet lang geleden maakten schilders hun eigen houtverf. Voor goede verf zijn nodig: pigment, vulmiddel om er een strijkbaar iets van te maken (waterdun werkt slecht) en om wat basis te geven voor het pigment en een drogende olie, iets dat na een uur of twee uithardt. De houtverf moet tenslotte blijven zitten op het oppervlak.
Verder zijn er vele geheimpjes bij verfmakers, hele kleine hoeveelheden zeep bijvoorbeeld (emulgator), glansmiddel, anti bacteriele stofjes etc. En een verdunnende drager, zoals vroeger terpentine etc. (bijna geheel verboden) en nu water (dat vroeger eigenlijk ook heel populair was).
Zweeds rood verven in Zweden
In Zweden maken sommige mensen nog hun eigen houtverf of hun eigen variant ervan. Houtverf is in de kroeg een belangrijk gespreksonderwerp want iedereen heeft een houten huis en dus verstand van verf. Het gaat er overigens soms ruig aan toe, (niet in de kroeg maar met de verf) want ook afgewerkte motor olie wordt wel door de rode verf gemengd.
Meest bepalend voor de houtverf is een zgn drogende olie
Vanouds is lijnolie hiervoor heel geschikt gebleken. Lijnolie wordt geperst uit lijnzaadjes van de vlasplant. Het komt tegenwoordig grotendeels uit Zuid Amerika. Puur geperst is het troebel, en moet het uitzakken. Als dat gebeurd is heet het standolie. Het bezinksel wordt met krijt gemengd en is de oude stopverf.
Lijnolie reageert heel langzaam, daarom wordt het verhit (gekookt, maar dat is niet helemaal waar) en reageert het voor met de lucht zodat het sneller droogt. Zelfs dan duurt het nog een tijd en daarom worden wel organometaal verbindingen gebruikt, zgn siccatieven, dat zijn catalysatoren. Nadeel als het te snel gaat is dat de verf crackeleert.
Klassieke lijnolieverf als houtverf
Bevat 90 % lijnolie en vormt een film die kan gaan bladderen als de ondergrond krimt en uitzeg zoals bij hout vaak het geval is. Dit geldt ook voor acryl en acryllatex verven. Moose F en S bevatten ca. 10 % lijnolie zodat er druppeltjes in de verf zitten (denk aan mayonaise) waardoor de verf dampopen blijft en de kans op bladderen aanzienlijk kleiner wordt. Gewone lijnolieverf glanst altijd en gaat vergelen.
Pigmenten uit Sienna, Dalarna, de grotten van Altamira en Andalucia
Vanouds komt in Zweden veel ertsen voor zoals kopererts, en daar is Zweden ook rijk mee geworden. En zo konden ze veel oorlogen voeren. Vooral kopererts was een enorme kas kraker en als je rijk was had je een koperen dak (dat mooi groen werd als het oxydeerde, dan kon iedereen het zien).
Koperen dak en rode houtverf
De Zweedse mijnen waren de rijkste in Europa en op een zeker moment kwam er 80% van het koperverbruik van Europa vandaan. En zelfs rotstekeningen werden ermee gemaakt door holbewoners. Lees meer bij: Aardkleuren
Het verhaal van slamverf als houtverf
Het lag natuurlijk erg voor de hand om het rode, gele en zwarte goedje dat zomaar uit de grond kwam te gebruiken als pigment voor verf voor de huizen. Oud tarwe- en of roggemeel als verdikkings middel, water en nog wat andere spullen uit de mijn (ijzersulfaatpoeder) en water en koken en mengen maar. Later bleek de verf te snel af te spoelen en werd er lijnolie bij gedaan. Dat is nog steeds de basis receptuur van schlamfärg. Het pigments bevat nog steeds 0,24% lood en daarom heeft Moose Fãrg houtverf speciaal geselecteerde loodvrije pigmenten toegepast. Na het rood kwam wit in zwang (want duurder, dat kon je laten zien) en ook de typische groen (de kleur van koperoxide) en blauw (vermoedelijk was de oorsprong daarvan het zgn. Berlijns blauw.
Rode houtverf koken
Recept van de originele Zweeds houtverf
Kook het water. Voeg het pigment toe en laat het gedurende ca. 15 minutes oplossen terwijl u goed roert. Meng het meel met een weinig water en voeg het roerend toe aan de kokende massa. Laat het geheel ca. 1 uur zachtjes koken totdat het meel stijfsel is geworden, roer goed. Voeg al roerend het pigment toe. Laat 30 minuten zacht koken
Slam is van oorsprong een Duits woord Schlamm, dat gewoon mijngruis betekent ofwel modder. Ook in Limburg werd dit woord gebruikt. Dan zijn er nog verhalen over walvisbloed etc dat in de verf werd verwerkt. Nou, walvisbloed wordt niet rood maar viesbruin en eigenlijk gooide men vanalles in de verf wat maar goedkoop was en bleef plakken. Maar het rood komt van het fijngemalen erts dat eerst is gebrand. Lees hierover meer bij Aardkleuren
En dan de anecdotes……slamfärg en Kung Johan
Er zijn veel mythen en sagen rond deze verf. Zo zou de eerste die het rode spul ontdekte een geit zijn geweest die in de grond woelde met zijn hoorns en tot schrik van de dorpelingen in Dalarna zomaar met rode hoorns rondliep. En de koning Johan de derde die in Europa was geweest en vond dat ook Zweden rode daken en huizen moest hebben en het dus verplicht stelde om met die rode verf te werken. Overigens was die houtverf toevallig ook te koop van de kopermijn waar Johan aandelen in had.
Kung Johan
Het was wel de goedkoopste houtverf, dus als je een beetje geld had maakte je je huis wit aan de voorkant zo zijn ook de andere kleuren ontstaan. Maar het werd het kenmerk van het Zweedse landschap en eigenlijk van heel Noord Europa ook rond de Baltische Zee. Geen wonder want het is gewoon mooi. Over de zware metalen werd toen nog niet zo nagedacht.
Uit eigen waarneming weet ik dat de kleur in Finland toch meestal hetzelfde is. Daar noemt men rödfärg puunamaali (rode verf) of ook wel puunamulta (rode modder).
Falurödfärg in Zweden bevat lood en wordt daarom in Nederland scherp in de gaten gehouden. Het is verboden in Nederland verf te verhandelen waar lood inzit. Moose Färg S type wordt speciaal voor de export geproduceerd en bevat geen koper of lood.
Moose Färg matte houtverf bestellen? Voor alle prijzen klik hier: bestellen
Wilt u een lezing bij uw vereniging of genootschap over de oorsprong van Moose Färg houtverf? Mail: [email protected]
